Türkiye’de gıda fiyatları, insanlarımızın alım gücüne oranla çok pahalı...

Zaten vatandaşlar da devletin duyurduğu enflasyon oranının gerçekleri yansıtmadığını, enflasyon hesaplanmasında gıda fiyatlarının temel alınması gerektiğini ifade ediyorlar.

Çünkü orta ve alt gelir gruplarında, gelirlerin neredeyse yarısına yakını, gıda harcamalarına gidiyor.

Gıda fiyatlarının, enflasyon oranı üzerindeki etkisini, kimileri kimi zaman havaların sıcak gitmesine, kimi zamanda havaların soğumasına bağlayarak istem-sunum dengesinin bozulmasına bağlamakta... Kimileri de sorunun dış satımdan kaynaklandığını belirtmekte...

Bütün bunlar gerçeklik payı taşısa bile markette 30-35 lira olan domatesi ‘satılmıyor’ diyerek kamyonlarla çöpe dökenleri nasıl açıklamak gerek?

Yani görünen o ki, fiyat artışlarına başka saikler de karışmakta..! Ticari ahlak bozulması gibi..!

* * *

Kuşkusuz tarım riskli bir sektördür ve doğa koşullarına bağlı üretimin kuraklık, sel, don vb. iklime bağlı dönemsel ve bölgesel değişikliklerden etkilenmesine bağlı üretim azlığı yaşanabilir ve bu fiyatları etkiler. Tarım ürünleri genellikle mevsimsel olarak üretilir.

Ancak talep yıl boyunca sürebilir.

Ürünlerin mevsim dışı tedarik edilmesi pahalı olabilir, bu da fiyatların artmasına neden olur.

Genel ekonomi politikaları içerinde tarım sektörüne biçilen rol ve ayrılan payların miktarı, dünyada tarımsal girdi, gıda tedarik zinciri ve gıda sanayinde var olan tekelci yapının da güçlü etkisi fiyatları etkiler.

Türkiye’de son yıllarda meyve ve sebze üretimi 50 milyon tonu buluyor.

Bu üretimin yarısı, günümüzde kısaca AVM denilen Alışveriş merkezlerinde tüketicilere pazarlanıyor.

Geriye kalan yarısı da, manav, küçük marketler ve pazarcı esnaf tarafından satılıyor.

AVM’ler genel olarak ya tek aracı kullanıyorlar ya da ürünlerini doğrudan üreticilerden alıyorlar.

Bununla birlikte hiçbir aracı kullanmamalarına karşılık, sebze ve meyve dâhil, gıdaları en az 3-4 kat daha fazla fiyatla pazarladıkları herkesçe bilinmekte.

Peki, genelde sebze-meyvelerin esnafa çıkış kapısı hallerde fiyatlar nasıl belirleniyor?

Bilineceği üzere üretici malını halde komisyoncuya getiriyor.

Komisyoncu ürün kalitesine göre bir fiyat belirliyor.

Bu aşamadan sonra üretici devre dışı kalıyor.

Komisyoncu malı tüccara satıyor.

Peki, halde fiyatı kim, nasıl ve neye göre belirliyor?

Çünkü halden ayrılışta üreticinin sattığı üründe en az yüzde 30-35 fiyat artışı oluyor..!

* * *

Sonra bu mala, nakliye ücreti ve fire de eklendiğinde fiyat artışı yüzde 100’ü geçiyor ve bu fiyata, perakendeciler de ayrı bir fiyat koyuyorlar. Sonuçta üretici ile ve tüketici arasında fiyat farkı 3-4 katı buluyor.

Hallerde toplanan ürünlerin durumuna ve alıcının talebi doğrultusunda, yaş sebze ve meyvenin kalite ve standardına göre fiyat tespit komisyonu tarafından değerlendirilerek günlük fiyatlar belirleniyor. Toptancı halinde satılanlardan yüzde bir, toptancı hali dışında satılanlardan yüzde iki oranında hal rüsumu alınır.

Meyve ve sebze fiyatının halde sunum ve isteme göre paydaşlarca belirlemesi lazım.

Peki, öyle mi oluyor?

Büyük market zincirleri, halleri baypas ederek fiyat oluşumunu kendilerine göre yapıyorlar.

Bu, piyasaya zarar veriyor, doğru fiyatın oluşmasına engel oluyor.