8 temmuz 1922 tarihinde fiilen işgale uğrayan Bursa, Yunan askeri gücünün, yerli Rum ve Ermenileri örgütlemesiyle çok zor günler yaşar.Üstelik Bursa o dönemde yönetim açısından tamamen İstanbul’a bağlıdır.

İstanbul’daki Osmanlı arşivi, katliamların belgeleriyle doludur. 27 Ocak 1920 tarihli Umum Jandarma Komutanlığı’na gönderilen belgede, mahkemelerin işlemez durumda olduğu, hukuk davalarına papazların baktığı, Müslümanların silahları toplanarak Rumlara verildiği ve bunlarla katliam yapıldığı yazar.

Yunan askerleri mahallelere kurdukları karakollar aracılığıyla halkı baskı altında tutar ve bazı evleri yağmalar. Hatta kışın evlerden zorla odun toplayıp yakarlar…Kentin Uludağ yamacındaki köy ve mahalleleri, Ermeni çetecilerin taciziyle karşılaşır ve buralarda oturanlar göç etmek zorunda kalır.

İşgal süresince, yerli halktan kimse gece sokağa çıkmaya cesaret edemez.  Bu süreçte, Yunanlıların dağıttığı silahlarla, Ermeni ve Rum azınlık, çetecilik yaparak Türk halkını ezmektedir. Onların istihbaratlarıyla evlere baskınlar yapılır, bazı direnişçiler öldürülür.

Din-siyaset-toplum üçgeninde yapılan olumsuz propagandayla, azınlıklarla yerli halk arasında düşmanlık yaratılır…Oysa azınlıklar, hiçbir güçlükle karşılaşmadan sanayi ve ticarette önde gelen sınıfı oluşturmuştur Osmanlı döneminde...İşgalcilerin asıl amacı bölgeyi Yunanistan’a bağlamaktır… İşgal tüm gücüyle Bursa halkının tepesindedir…Sabırlar taşmaktadır…

Kurtuluş günleri

İşgal baskısı altındaki Bursa’da katliam, zorunlu göç, maddi ve manevi baskı sürmektedir…Türk Ordusu’nun kazandığı zafer haberleri geldikçe bu baskı daha da artar…Bu arada 30 Ağustos’taki büyük taarruzda düşman orduları hezimete uğrar… Türk Ordusu düşmanı önüne katarak, Ege’ye ulaşır…9 Eylül’de İzmir Vilayet Binası’na Türk bayrağı çekilir…

İzmir’in işgalden kuruluşunun hemen ardından  Ankara hareket geçer ve Meclis kürsüsündeki “puşide-i siyah” yani Bursa için konulan siyah örtü kaldırılır…

Bu gelişmelerin ardından, kolordu komutanı Şükrü Naili Paşa komutasındaki birlikler kentin kuzeyinde tren garı, doğusunda Işıklar civarında konuşlanır. Hava koşulları uygun olmayınca kuzeyden gelen birlikler Hamitler köyüne ulaşır. Diğer cephelerdeki hezimet haberlerini alan Yunan kuvvetleri, Türk Ordusu’nun da yaklaştığını öğrenince  paniğe kapılır ve 10 Eylül günü ikindiden sonra Bursa’yı boşaltma kararı alır… Türk Ordusu  birlikleri, boşaltma kararına rağmen, kenti yakılıp yıkılmadan teslim almak için harekete geçmez…

Kolordunun bu hareketsiz bekleyişi üzerine, Uludağ’daki çeteler üç koldan şehre girer… Milis kuvvetleri halkın sevgisini kazanır…Bursa esaretten kurtulmuştur.

Hacivat Köprüsü’nde şehit 14 Türk askeri

Osmanlı’nın ilk başkenti, 2 yıl 2 ay 2 günlük kara sayfayı kapatmış, Ankara Hükümeti’nin de önemli bir parçası olmuştur… Bursa kurtuluş coşkusunu yaşarken, Yunan birlikleri kuzeye doğru çekilir ama, Hacivat köprüsü yakınlarında  çıkan küçük çaplı çatışmada Türk Ordu Birliği 14 şehit verir…

Şehitler Anıtı

Bursa’nın Yunan işgalinden kurtulması sırasında Hacivat köprüsü yakınlarında şehit olan 14 askerin anısına bir de anıt dikilir. Tophane semtinde, Osman ve Orhangazi türbelerinin bulunduğu alanda dikilen bu anlamlı anıt, yıllarca izlenime açık kalmıştır.Bazı çevrelerce,kitabesinde Osmanlı Devleti'nin bir işgalci güç gibi gösterildiği iddia edilen şehitlik anıtı, bazı girişimler sonucu ve  Cumhurbaşkanı'nın onayı ile, 2013 yılının ilk aylarında kaldırılır. Anıtın sökülmesi Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılırken, kitabenin Bursa Müzesi'ne kaldırılacağı karara bağlanır.14  şehit Türk Asker için dikilen anıt, dört köşeli bir kaide üzerine bir mermi şeklinde yerleştirilmiştir. Tartışmaya yol açan kitabesinde Osmanlıca olarak “Burada yatan askerlerin şehit düştükleri muharebe öyle muazzam bir zaferle nihayet bulmuştur ki, neticesinde Bursa ikinci defa fethedilmiş ve kadim Osmanlı Hükümeti nihayet bularak yerine Hükümet-i Cumhuriyetimiz teessüs etmiştir. Bu şehitler bu eserlerin abide-i mefharetidir. Mukaddes ruhlarına Fatiha.” 19 muharrem 1341-11 eylül 1338' ifadeleri yer alıyordu. Bu ibareden, Osmanlı Devleti’nin küçümsendiği anlamı çıkarılması da ilginç olarak nitelendi.