Bu bakımd an, insanlığın din anlayışı nazarı dikkate alınırsa, put perestlik, müşriklik, vahdaniyetperestlik gibi, üç dev ir yaşandığı ortaya çıkar. Vahdaniyet esası yani bir, Allah anlayışına tasdik verenler, dinin enson tekamü lünü temin edenlerdir. (41-insan resimleri 9 adet resi m altı yazısı: çeşitli kabilelere mensup, kadın ve erk ekler.)  

     İnsanların Cinsleri Ve Hükümetlerin Kurulması

İnsaniyetin medeniyet yolculuğunda başlangıç sayıl an ilerleme sebeplerinin başında hükümetler idaresi nde toplu yaşamalarıdır. İnsanların kurduğu ilk hükü metin işi, mevcudu korumak olmuştur. Bu insanların kısmı azamı, disiplinli ve inzibati bir anlayışla var ola bileceklerini idrak etmiş olmalarıdır. Farklı kabileler halinde yaşayarak, bir Başkana tabi olmuşlardır.(42) Hükümetlerin ortaya çıkması ve kurulmasına sebep sadece kendimizi korumak hissiyatından değildir. Bu hususta sanayiyide, nazarı itibara almak gerekir. Bir çok, servet sahibinin, zenginliğini korumak için birço k, cemiyetler ve hükümetler kurdukları görülmüştür. Fakat sanayi veyahut servet sahibi kimseler tarafın dan, vücuda getirilen hükümetler, harp korkusu ile v ücuda gelen hükümetlerin derecesine varmaya ulaş amadılar. Bu gibi durumlarda, kavimler arasında rek abet daima var olduğundan,askeri olan hükümdarın karşısına hiçbir rakip çıkmamıştır. İşte böylece harp ile sınai hükümetlerinin çıkışına, başlıca iki sebep ro l, oynamıştır. Bu iki unsurun, geçiş zamanı ile eldeet tiği, tekamül hükümetlerinin nizamat-ı esasiyeden, ic rayı tesirden, boş kalmamıştır!.   

                                İnsanların Terakkisi

İnsanlar devletler halinde yaşamaya başlayınca med eniyet yolunda ilerlemeleri, aynı seviyede gerçekleş memiştir. Bazıları da, vahşetin içinde kalmışlardır. İn saniyetin anlatılan şekilde ileri hamleler yapılmasını temin eden, bazılarının, bazılarına gayet büyük farklı lıklar sağlamış olmasıdır. Kimi kavimlerin ilerleme gö stermesinde müessir olan, itikat olunan yolun isabet li olması yanında, ilerleme yolunda gidemiyenlerinde isabetsizliğin nedenini aramak lazımdır.

Kavimlerin devletleşip,hükümetler tesisi, medeniyet yoluna belli bir nizamla çıkmaları, birliktelik ve munt azamlık içinde makbul bir mesafe alabilmelerini sağ ladığını görmek lazımdır. Baktığımız da, göze çarpan dört husus öne çıkar: Muhit/(çevre), Irk, Veraset ve İt ikat gibi, Ana unsurlardır. Devletleşmiş, hükümet sis temleri koyabilmiş kavimler, tekamül yani medeniyet yolunda hayli mesafe almışsa'da, makbul bir iklimde o, topluluğun tahammülde zorlanmadığı, coğrafi parç ada olması, pekmühim bir te’sir de bulunmuştur. Soğ uk ve yaşın da, kurunun da, hüküm sürdüğü bir iklim in, üzerinde yaşayanlara son derece yardımcı olduğu , azimkar kıldığı, gayret eylediği, gücünü işine aksett irdiği çalışma şevkini arttırdığı herkesin kabul ettiği hususattandır. Öte yandan sıcak ve daha sıcak den en bir iklimin, insan üzerinde menfi tesiri olduğu da pekbilinen hususattandır. Bunları, sıcaklığın verdiği rehavet, lezzet ve zevke düşkünlük, mesainin hafifini tercih gibi tenbelliğe yolaçan sebeplerin olduğu,akla gelir. Dağlık arazi,Ovalar da, Ada’larda nehir ve deniz kenarlarında hayatlarını sürdüren insanların birbirind en, çok farklı yaşama tarzları vardır. Bireyden toplum a kadar alışılagelen hayat tarzı, bunların devletinide, gücünü de, insaniyete yaklaşımını farklı kılar. Dağlık bir arazide yaşayan insanlar, iki kişinin zor geçeceği bir yeri tek başına geçer, münzeviyane bir hayat terc ihleri olur. Sakin kimseler olup, Ovalarda yaşayanlar ise, evvela hareketli insanlar olup neşe dolu güler yü zlü ve umutlu insanlar olurlar. Adalar ve limanlarda h ayat sürenler ise, denizlerin ve dalgalarının acı sürpr izlerine maruz kalmış toplulukların edindiği tecrübe ler, bu yerleşim alanlarını, hareketli, cesur ve tedbirli bireyler ve topluluklar olarak görülmüş'lerdir.

Yukarıdan beri saydığımız hususlar,bu farklı yerlerde yaşayan milletlerin, cemiyet hayatı, sanayi, ulaşımı, ekonomik yapısını ülke huzur ve rahatını medeniyet yolunda gelişmenin nazımı olmuştur. Saydığımız seb eplerin, devletler arasında büyük, küçük farklılıklar kimisinin daha terakki etmiş olmasına, kimininde ha ylice gerilerde ve medeni anlayışı ilerleyememiş bir neticeyi doğurmuş olur. Yukarıda saydığımız sebeple r, zaman içinde her kavmin, İrsi bir miras gibi, nesild en, nesile devir olduğu medeniyete, hizmet ve fayda lılıkları kendi anlayışları istikametinde tutarlılık kaza nmıştır.

Devletlerin varmış oldukları medeniyet seviyesi kimi zaman derin ve büyük hamlelerle artarken,kimilerin inde, atıl kalıp geldikleri merhalede, kalmaları bir va kıadır. Ancak herbiri medeniyetinin gerilemesine gid ecek değişikliklere razı gelmeyecek eğilimi gösterm eğe hazırdırlar. Büyük bir muhacerat, bir fetih karşısı nda kalmak, o kavmi veya toplumu medeniyet anlayı şında tebeddüle yani bir takım değişikliklere rıza gös termesi olur ki, bu da çok uzun zaman alır. Hemen sö yleyelim ki; beşeriyetin bu söylediğimiz merhaleye gelebilmelerinin yüzbinlerce seneye ihtiyaç göstermi şolduğudur. Yukarıdan beri ifade  ettiğimiz, medeniy etin tekamülünde ki, farklılığın teşekkülünde müessi r olan, bir ilim var ise, o da Îlmi Ruh’dur. Bu ilim ispat ediyor ki, teşkilat ve dimağları benzeşen kavimler ay nı şartlar içinde bulundukları zaman dış görünüşleri birbirine benzemese dahi, aynı tekamülü gösterebilir ler. Bu bakımdan kavimlerin tabii ruhiyelerini nazarı dikkate almak, aralarındaki farkı tayin de, en doğru ölçü olabilir. Bir kavimde ençok dikkate alınacak vas ıf, ruhiyesi, azimkarlığı ve zekasıdır. Kavimlerin tarih te büyük vazifeler ifa etmesinde azimli olmanın fevk alade tesiri(44)olmuştur. Azim; Zeka'danda üstün bir icraat ortaya koymuştur.

Romalılar;çöküş devirlerinde kendilerinden daha çok zekalı insanlara sahibtiler. Roma sanatkarlarının ese r sahipleri, birer Dahi idiler. Hitabede, belagat da, Ro mayı medeniyetin zirvesine çıkarmışlardı. Ancak o z amanlar Romada mert ve dürüst, tabiatları metin kim seler vardı. Roma; vatanın temsil metanetini göstere n insanlardan mahrum kaldığı zaman, kendilerinden daha zeki ve daha metin bir kavme uymak zorunda kalmışlardı.

Kurun-u vusta dediğimiz orta çağ da büyüklüğü ve Ş aşaası ile anılan Arap medeniyeti de, parlak bir misa l olarak kendini göstermiştir. Araplar, olağanüstü zek aları ve müthiş bir dayanıklılık gösteren metanetleriy le eski zamanlardan bu yana harabelerin ve mağaral arın üzerinden muazzam bir İslami hükümet ve mede niyeti teesüse muvaffak olmuştur.

Bir kavmin medeniyet yolunda ileri hamleler yapabil mesi, o kavmin içindeki ırkların uygunlukları çok öne m arzeder. Bir kavim ne kadar mütecanis,yani birbiri yle anlaşır ve birlik içinde olursa, o kavmin, terakkiy atında güzel haller daha da kolay ve sıkı bağlar ile tu tkun bir topluluk olurlar. Bunun tersi olduğunda elbet te geçimsizlik ve uyumsuzluk,her yönden kendilerine zarar verici hadiseleri çoğaltır, bundanda, Terakki et miş topluluklara arkalarından baka kalması gerekir. Gerek Büyük İskender’in, gerekse Şarlman’ın kurdu ğu devletler payidar olamamış, kurucularının sonra sında ufalanmışlar olduğunu, tarihin safahatı bize gö steriyor. İlk medeniyeti kuran kavimlerin halleri tarih en ortaya konduğunda durum kendini gösteriyor.

Mehazlar(Kaynaklar): Henri Simith Vilyams, Tarih ül Merahiyn(İngilizce)- Olştayn’ın Tarihi Umumi (Alman ca)- Hel Molt’un Tarihi umumisi Almanca- Şapamer tarihi umumi(Almanca)- Yaker(Almanca tarihi umumi) - Şhembarlein(19.asrın esasları Almanca)- Zekalar (tarihi umumi almanca)- Felat ve Herçabuğk (tarihi umumi almanca)- Senyeblüs Velanaglo(Tetebuayı tarihiyeye medhal)-Kasanepol(Nazariyat-ı tarihiye)-Senyeblüs tarihinin Ulum-u İçtimaiyeye tatbiki- Hak el (İnsanın Menşei)- Kramer(İnsan ve Dünya)-Looney (tarihi arz)-Lobuk(kablel tarihi insan)-Mortiyeh (ezmi nei kabl el tarihiye)-Güstav Lebon(İlk medeniyetler)-Senlebyüs(tarihi medeniyet)-Maks Ner duv(Manai Tar ihiye)-Bouckle(İngiltere medeniyeti tarihi)-Sorel (teca rübi cedidei tarihiye ve tenkidatı)-Julyen (19.asırda Fransız müverrihleri)(45) Fiemanillah. Devam edec ek.  

  Not iki haftalık olarak arz ediyorum. Teşekkürler. m.h